بیماری‌های قلبی و سرطان بنا بر دلایل مختلفی باهم در ارتباط هستند. یکی از دلایلی که سرطان در سنین بالاتر اتفاق می‌افتد این است که بیماران در این سن مشکلات قلبی و عروقی زیادی را تجربه می‌کنند. مواردی ازجمله فشارخون، گرفتگی عروق و سابقه سکته قلبی باعث تشدید احتمال ابتلا به سرطان می‌شوند.
درمان‌های سرطان و بیماری‌های قلبی و عروقی روی یکدیگر تأثیرگذار هستند. شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی نیز روی سیستم قلبی عروقی تأثیرگذار است. از طرفی مبتلایان به سرطان به دلیل اضطراب، دچار تغییرات در سیستم قلبی عروقی می‌شوند که برخی از این افراد به افسردگی دچار می‌شوند و بیمارانی که به اضطراب و افسردگی دچار هستند در طولانی‌مدت عوارض و مشکلات قلبی عروقی بیشتری را تجربه می‌کنند. این افراد فشارخون بیشتری دارند و حملات قلبی عروقی دیده‌شده در این افراد بیشتر است. اگر به‌صورت جزئی بخواهیم بررسی کنیم یکسری از درمان‌های سرطان مستقیماً به سیستم قلبی عروقی ارتباط پیدا می‌کنند. سؤال اینجاست این اتفاق چگونه رخ می‌دهد؟
داروهای شیمی‌درمانی
داروهایی مثل آنتراساکلین‌ها که در دوره شیمی‌درمانی به بیماران داده می‌شود (داروهای کاردیوتوکسیک که روی عضله و پمپاژ قلب تأثیر می‌گذارند ممکن است عضله قلب را از بین برند) برای همین قبل از تجویز این قبیل داروها پزشک متخصص آنکولوژی با پزشک متخصص قلب مشورت می‌کند که آیا مجاز به تجویز این دارو هست یا خیر؟
بسیاری از بیماران در زمانی که این داروها را استفاده می‌کنند مکرراً به پزشک متخصص قلب برای مشاوره فرستاده می‌شوند تا پمپاژ قلب یا ای اف از طریق اکو بررسی شود. قسم دیگر داروهای هورمونال هستند که به‌عنوان داروهای شیمی‌درمانی داده می‌شوند. این داروها روی سیستم قلبی تأثیرگذار هستند و با افزایش فشار یا چربی خون باعث گرفتگی عروق می‌شوند. داروهایی دیگری مثل زلودا وجود دارند که بعضاً باعث آریتمی ها، نامنظمی‌های ضربان و تپش در بیمار می‌شود.
داروهایی مثل تاکسنال که در این دسته قرار می‌گیرند هم موجب آریتمی می‌شوند با استفاده آن، بیمار احساس می‌کند که تپش قلب دارد و ضربان قلبش نامنظم شده است. وقتی یک همکار آنکولوژیست این داروها را تجویز می‌کند به‌صورت دوره‌ای بیماران را نزد یک پزشک متخصص قلب می‌فرستند که اگر داروها عوارضی روی قلب ایجاد کرده بررسی شوند ممکن است دوز دارو تغییر پیدا کند یا اصلاً رژیم غذایی که به افراد داده می‌شود تغییر کند.
از طرفی بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌کنند بعضاً دچار کاهش پلاکت خون شده یا ممکن است گلبول قرمز خونشان کاهش پیدا کند. این افراد بایستی داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین و آسپرین استفاده کنند . طبیعتاً وقتی این پلاکت‌ها کمتر می‌شوند باید دوز داروها ضد انعقادی و ضد پلاکتی (مثل وارفارین و آسپرین) را کمتر کنیم. درواقع چیزی هست که رابطه این دو گروه را باهم بیشتر می‌کند همان‌طور که گفتم این دو گروه بر هم تأثیر بسیار زیادی دارند و بایستی در حین درمان با شیمی‌درمانی باهم مشاوره داشته باشند تا بتوانند این درمان را پیش ببرند.
رادیوتراپی
قسمت بعدی در درمان سرطان، رادیوتراپی است. وقتی رادیوتراپی در ناحیه قفسه سینه انجام می‌شود روی سیستم قلب هم اثر مستقیم دارد چون دوز اشعه ممکن است در این ناحیه بالاتر باشد، اثراتی روی عضله قلب دریچه‌ها و عروق قلب دارد که البته در طولانی‌مدت بیشتر اثر می‌گذارد و این‌گونه است که اگر بیماران چندین جلسه متناوب و متوالی با دوز بالا تحت درمان با رادیوتراپی قرار بگیرند ممکن است تنگی‌هایی در عروق کرونر یا التهابی در اطراف پرده قلب که به آن پریکاردیت گفته می‌شود تجربه کنند. این موارد جزو مواردی‌اند که بیماران را به‌صورت متناوب و دوره‌ای جهت بررسی قلب نزد متخصص می‌فرستند.
تمام این موارد دقیقاً با نظر پزشک آنکولوژیست است درواقع پزشک آنکولوژیست یا درمان‌کننده و شیمی‌درمانی کننده تعیین می‌کند مریض چه زمانی لازم دارد به متخصص قلب مراجعه کند؛ چون تصمیم‌گیری برای اینکه به مشاوره قلب نیاز است یا خیر بر اساس میزان دوز اشعه یا نوع دارویی که به بیمار داده می‌شود انجام می‌شود. بعضی از داروهای شیمی‌درمانی هستند که هیچ عوارض قلبی نداشته و بنابراین هیچ نیازی به بررسی بیشتر به لحاظ قلبی ندارند.
موضوع دیگری که در مورد بیماران سرطانی و قلب وجود دارد این است که یک سری از بیماری‌های سرطانی مثل لنفوم ممکن هست بعضاً با گرفتار کردن قلب که بیشتر در ناحیه پرده دور قلب اتفاق می‌افتد، باعث جمع شدن مایع اطراف قلب شود که به این پریکاردیال افیوژن گفته می‌شود. در اغلب این موارد درمان همان بیماری زمینه‌ای و درمان همان لنفوم باعث می‌شود که مایع دور قلب هم جذب شود. ندرتاً پیش می‌آید که مواردی گزارش‌شده (که البته خیلی زیاد نیست) سرطان‌هایی در نقاط مختلفی از بدن وجود دارد که با متاستاز و دست‌اندازی به قلب، ممکن است سرطانی در یک ناحیه وجود داشته باشد که همان‌طور که به استخوان مغز یا ریه دست‌اندازی می‌کند ندرتاً به قلب هم‌دست اندازی کند یا متاستاز دهد. درواقع قلب جزو جاهایی است که سرطان‌ها به‌ندرت به آن دست‌اندازی می‌کند.
ندرتاً منشأ اولیه سرطان‌ها از داخل قلب می‌باشد. بیشتر سرطان‌های قلب خوش‌خیم هستند و با جراحی برداشته می‌شوند و از بین می‌روند. در کل دو گروه‌درمانی آنکولوژیست و قلب، هر دو گروه از نوع درمانشان بر روی‌هم تأثیرگذار هستند مریض‌های قلبی آسپرین و پلاویکس وارفارین می‌خورند که طبیعتاً به دنبال شیمی‌درمانی بیماران پلاکت‌هایشان افت می‌کند و بعضاً ممکن است این احتمال خونریزی در این افراد بیشتر باشد. خب این بیماران باید داروهایشان را تعدیل کنند و برعکس این موضوع هم وجود دارد. یک مورد دیگر شایع در بیماران سرطانی و باید به آن دقت زیادی کرد. مخصوصاً در بیمارانی که در زمان بستری تحت یک سری اقدامات قرار می‌گیرند، لخته‌ای وجود دارد که در عروق پا تشکیل می‌شود و به دلیلی که این افراد سیستم انعقاد پذیری بالایی دارند و به دلایل مختلف تحرک ندارند و بیشتر در حال استراحت هستند و بعضاً مایعات بدنشان کم است این سه عامل باعث می‌شود که بیماران مبتلا به سرطان احتمال تشکیل لخته در پاها و به دنبال آن آمبولی ریه بیشتر شود.
البته در مقابل جمعیت عادی بیشتر است نه اینکه بگوییم این‌قدر زیاد است که ذهن افراد را مشوش کند. طبیعتاً موقع بستری همکاران آنکولوژیست و متخصص قلبی که قرار است بیمار را ببینند و درمان‌های لازم را به بیمار بدهند ولی درمجموع اگر منعی از بابت مصرف مایعات ندارند حتماً مصرف مایعاتشان را بیشتر کنند اگر بستری شوند یا در منزل در حالت درازکش خوابیده و بی‌تحرک هستند حتماً از جوراب‌های ضد لخته که باعث می‌شود احتمال تشکیل لخته در پاهایشان کمتر شود استفاده کنند سعی کنند همان حالت درازکش که هستند هرچند وقت یک‌بار پاهای خود را خم و راست کنند یا حرکت بدهند تا جریان خون بیشتر شود و احتمال تشکیل لخته در آن‌ها کمتر شود این‌ها جزو مواردی است که ما توصیه می‌کنیم بیماران سرطانی به آن توجه کنند حتماً در مورد مصرف داروهای قلبی خود در حین شیمی‌درمانی با پزشک قلب و انکولوژیست خود مشورت کنند و مواردی که پزشک آنکولوژیست حین شیمی‌درمانی، رادیوتراپی یا درمان‌های دیگر صلاح می‌دانند که ارجاع بدهند به پزشک قلب که ایشان را ویزیت بکنند یا اکو انجام شود.
دکتر بابک حیدری اقدم؛ متخصص بیماری‌های قلبی و فوق تخصص اینترونشنال و کاردیولوژی
