دکتر ایمان محمدپور
متخصص جراحی استخوان و مفاصل (ارتوپدی)
در این ویدئو دکتر ایمان محمدپور متخصص جراحی استخوان و مفاصل (ارتوپدی) به مناسبت ماه آگاهی بخشی سرطان استخوان و سارکوما بر طبق تقویم ماه های آگاهی از سرطان در خصوص سرطان استخوان مطالبی را به صورت مختصر جهت آگاهی شما عزیزان بیان می کنند.
متن سخنان آقای دکتر ایمان محمدپور:
با سلام، دکتر ایمان محمد پور هستم جراح و متخصص بیماریهای استخوان و مفاصل بیمارستان جم. امروز قصد داریم در مورد تومورهای استخوانی و عضلانی ناحیه‌ی تحتانی و فوقانی صحبت کنیم.
مهمترین راه تشخیص تومورهایی که استخوان و عضلات اندامها رو درگیر میکنن، در مراحل اولیه یه شرح حال و معاینه‌ی کامل و کافیه که میتونه ما رو مشکوک بکنه به این که آیا مشکلی وجود داره یا نه.
معمولا افرادی که مبتلا به تومورهای استخوانی و عضلانی هستند، با درد یا وجود توده و تورم در اندامها به ما مراجعه میکنن. خیلی وقتها این تومورها به صورت اتفاقی کشف میشه، یعنی ما به دنبال یه مشکل دیگه هستیم، مثلا مریض تصادف کرده، یا دچار انکل اسکرین شده. گرافی تهیه میکنیم و توی اون گرافی ها میبینیم که مریض دچار یک تومور استخوانیه. ولی معمولا تومورهایی که خود استخوان رو درگیر میکنن شدیدترین علامتشون درده. یعنی مریض با درد به ما مراجعه میکنه و از دردی در استخوان شکایت داره.
این درد‌ها در مراحل اولیه میتونه دردهایی باشه که با فعالیت شروع میشه و در حین فعالیت هستند ولی با پیشرفت تومور و طولانی شدن بیماری، مریض ممکنه از درد شبانه و در حال استراحت هم شکایت داشته باشه. تومورهای عضلات و تومورهایی که استخوان رو درگیر نمیکنن معمولا درد ندارن. یعنی بیمار از درد شکایت نداره و از وجود یک توده در اندام‌های فوقانی و تحتانی شکایت داره. به ما مراجعه میکنه و میگه که حدودا یک ماهیه که احساس میکنم یه برجستگی توی یکی از عضلاتم حس میکنم. پس تومورهای بافت نرم درد ندارن، به جز در موارد استثنا. مثلا تومورهایی که از غلاف عصبی سرچشمه میگیرن و رشد میکنن میتونن دردناک بشن. ولی به صورت کلی تومورهای عضلات اندام‌های فوقانی تحتانی درد ندارن.
پس باید به این نکته توجه داشته باشیم که چون درد ندارن نگیم نه، چیز مهمی نیست. به محض این که متوجه وجود یک چیز غیرطبیعی در اندامها میشیم باید به پزشک مراجعه کنیم. برای تشخیص این تومورها یه سری معیار وجود داره. مثلا جنسیت خیلی مهم نیست. خیلی از تومورها بین زن و مرد میزان شیوعشون برابره. خیلی، همه نه. یا نژاد خیلی مهمی نیست. به نژاد خاصی ربط نداره، جز موارد استثنا. پس نژاد یا جنسیت خیلی عوامل مهمی نیستن و به ما کمکی نمیکنه.
ولی یه فاکتور مهم برای تشخیص تومورهای استخوانی سن هست. سن برای ما خیلی مهمه چون خیلی از تومورهای خوشخیم و بدخیم استخوانی یا حتی بافت‌های نرم، در یک محدوده‌ی سنی خاصی ایجاد میشن و مثلا بعد از سن رشد و کودکی،معمولا یه سری تومورها رو ما دیگه نمیبینیم. پس سن برای تشخیص ما خیلی مهمه.
حالا اگر ما به یه تومور استخوانی شک کردیم بعد از معاینه‌های مربوطه، اولین قدم ما تهیه‌ی گرافی است. گرافی ساده‌ای که همه جا در دسترس هست. مهمترین و کاملترین اطلاعات رو میتونه به ما بده. پس قدم اول ما یه گرافی در نمای رخ و نیمرخ میگیریم و بر اساس اون گرافی و محدوده‌ی سن بیمار میتونیم تشخیص بدیم که این توموری که هست خوشخیمه یا بدخیمه یا نیاز به بررسی بیشتر داره یا نه.
حالا ما توی عکس، ببینیم که تومور کورتکس اون استخون رو، یعنی قسمت ضخیم اون استخون رو، تخریب کرده، یا یه استخوانسازی جدیدی ایجاد کرده، اینها باعث میشه ما مشکوک به این بشیم که توموری که در عکس دیدیم بدخیم باشه. رادیوگرافی توی تومورهای بافت نرم اندام ها شاید خیلی کمک کننده نباشه، ولی حتما باید گرفته بشه. برای تشخیص تومورهای بافت نرم خیلی کمک کننده نیست.
سی تی اسکن میتونه خیلی کمک کنه چون ظرایف استخوانی رو خیلی خوب نشون میده میتونه کمکمون کنه متاستازهای ریه رو تشخیص بدیم. اگر ما دنبال این باشیم که ببینیم این تومور ما فعاله یا نه. یعنی از نظر چرخه سلولی تومور در حال رشد هست؟ یا آیا فقط این تومور در این ناحیه هست یا جاهای دیگه‌ای از بدن رو از نظر استخوانی در اسکلت بدن درگیر کرده؟
اسکن استخوان در این موارد خیلی کمک کننده هست برای ما. ام آر آی حدود تومور رو خیلی خوب به ما نشون میده. هم استخونی هم بافت نرم. و این که این توموری که وجود داره چقدر به عناصر حیاتی مثل شریان و عصب نزدیک هست رو میتونه به ما بگه. ولی ام آر آی نمیتونه به ما بگه این تومور خوشخیمه یا بدخیمه. این مساله هم یه سری موارد استثنایی داره که اصلا لازم نیست وارد استثناها بشیم.
اگر خود تومورهای استخوانی رو بذاریم کنار، یه سری کنسرهای دیگه هم هستن که به استخوان تهاجم میکنن و به اصطلاح متاستاز میدن. یکی از شایع ترین تومورهایی که به استخوان متاستاز میده، تومورهای پروستات و تومورهای سینه هستن. یعنی بیمارانی که تومور پروستات یا تومور سینه دارن ممکنه در مراحل پیشرفته بیماری به قسمتهای دیگه از استخوان متاستاز بده و پخش بشه. ولی اگر ما اگر متاستاز استخوانی دیدیم که منشا مشخصی نداشت و هرچه گشتیم از لحاظ پروستات یا سینه مشکلی نداشت، میتونه از ریه یا کلیه باشه. و اما درمانهای تومورهای استخوانی. تومورهای خوش خیمی که بطور اتفاقی کشف میشن اگر استخوان رو ضعیف نکرده باشن. کورتکس رو ضعیف نکرده باشن، شکی به شکستگی نداشته باشیم، و ما بر اساس تشخیص خودمون به این نتیجه برسیم که خطر شکستگی برای مریض وجود نداره، می تونیم حتی درمانش هم نکنیم. میتونیم به جاش فالو آپ کنیمش و بعضیاشون هم میتونن به مرور زمان از بین برن. ولی تومورهای استخوانی که شک به بدخیم بودنشون داریم، درمان بسیار متفاوتی دارن.
مهمترین روش تشخیص نوع تومورهای استخوانی بیوپسی هست. یعنی ما باید از اون تومور یک توده برداریم ، آزمایش کنیم و براساس اون، پروتکل درمانی رو برای مریض پیاده کنیم. معمولا تومورهای استخوانی، متاسفانه به رادیوتراپی مقاومت دارن. اونم چندتا استثنا داره که باهاش کاری نداریم.
پس تومورهای استخوانی خیلیهاشون رو ما نمیتونیم رادیو تراپی کنیم چون جواب نمیده. تومورهایی که از غضروف منشا میگیرن، مثلا استوسارک، اینها به شیمی درمانی هم مقاومند. در عین حال، تومورهایی که از جای دیگه به استخوان میزنن، به رادیوتراپی حساسن. به جز کلیه. بعد از این که بیوپسی کردیم و مشخص شد که نوع تومورمون چی هست تا پروتکل درمانی رو بخوایم شروع بکنیم، معمولا اینجوریه که قبل از جراحی میایم یه دور شیمی درمانی انجام میدیم که هم حجم تومور رو کم کنه و هم برداشتنش رو راحت میکنه و هم انتشار تومورهای استخوانی در حین جراحی رو کمتر میکنه.
یه دوره شیمی درمانی میشه بیمار، بعد یه استاپ سه چهار هفته‌ای میدیم و بعد جراحی انجام میشه. دو هفته بعد از جراحی که زخمها شروع شد، دوباره شیمی درمانی رو از سر میگیریم. ولی در کیس تومورهای استخوانی خوشخیم که ما فکر میکنیم مستعده استخوان رو بشکونه، باید اون تومور رو خارج کنیم و اون منطقه دیفکت رو یا با استخون یا با سیمان پر کنیم. یا حالا تمهیدات دیگه. مثلا پلیتی لازم باشه یا گچی گرفته بشه، با اون ساپورتش میکنیم تا پروسه درمان کامل بشه.
خیلی ممنون.
