دکتر محمدرضا مسجدی
فوق تخصص بیماری های ریوی
در این ویدئو آقای دکتر محمدرضا مسجدی فوق تخصص بیماری های ریوی و دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات به مناسبت 31 می (10 خرداد) روز جهانی دخانیات در خصوص تاثیر دخانیات بر سرطان ریه جهت آگاهی شما عزیزان بیان می کنند.
متن سخنان آقای دکتر محمدرضا مسجدی:
به نام خدا. من دکتر محمدرضا مسجدی هستم، فوقتخصص بیماریهای ریوی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات و همینطور مدیرعامل شبکهی ملی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر. در خدمت موسسهی خیریهی نور هستیم، موسسهی حمایت از بیماران سرطانی، که عضو شبکهی ملی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر هم هستند. به مناسبت هفتهی ملی بدون دخانیات و روز جهانی بدون دخانیات که هر سال در سطح بینالمللی، روز ۳۱ می که مصادف با ۱۰ خرداده، برگزار میشه به طور مختصر مطالبی رو خدمتتون ارائه میدیم.
چون صحبت از ملی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر میشه، یه توضیحی در این زمینه میدم و بعد وارد مقولهی دخانیات میشیم. ما با چیزی به نام کرونا، که خوشبختانه در حال فروکش هست، سر و کار داشتیم و حالا چیزی به نام آبلهی میمونی هم اومده، کرونا یه بحرانی رو در سطح بینالمللی بوجود آورد.
آبلهی میمونی یک ویروسه که از طریق تنفس منتقل میشه و لذا جزو بیماریهای واگیرداره.
بیماریها دو نوع هستند. یا واگیر دارن و قابل سرایت هستند و مستقیما یا با واسطه از فردی به فرد دیگر منتقل میشن و یک عامل بیماریزا دارند: مثل ویروس، باکتری یا انگل. به اینها میگیم بیماریهای واگیردار. سل جزو این بیماریهاست، مالاریا، سیاهسرفه، سرخک، کرونا… همه از این نوع بیماری هستند.
اما گروه مهمی از بیماریها هستند که واگیردار نیستند. یعنی از شخصی به شخص دیگه به این شکل سرایت پیدا نمیکنه. اینا بیماریهای غیرواگیر هستند. در نتیجه بیماری غیرواگیر یک طیف عظیمی از بیماریها هستند. که ۴-۵ تا از اونها شاخصه و شما بر اساس اون میتونید بقیه رو هم در نظر بگیرید. اولی بیماریهای قلب و عروقه. فشار خون، سکتهی مغزی، سکتهی قلبی در این دسته تعریف میشن. بعد از اون سرطانها رو داریم. سوم بیماریهای مزمن تنفسیه. چهارم دیابته. و پنجم اختلالات عصبی و روانی. این پنجتا تقریبا علت ۷۰٪ مرگ و میر در دنیا هستند. حالا بیماریهای کلیوی هست، بیماری خون، استخوان، پوست، دستگاه گوارش، مفاصل، اینها همه جزو بیماریهای غیرواگیر قرار میگیرند. و در دنیا سازمانهای مردم نهاد و ان جی اوهای مختلف که در زمینهی بیماریهای غیرواگیر کار میکنن دور هم جمع شدن و شبکه درست کردند.
در ایران هم ما شبکهی ملی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر داریم که این موسسهی خیریهی نور هم عضو این شبکهست. حالا وقتی ما صحبت از بیماریهای غیرواگیر کردیم، من ۴-۵ تا بیماری رو خدمتتون گفتم. گفتیم ۷۰٪ مرگ و میر به علت اینهاست. دوباره تکرار میکنم. بیماریهای قلب و عروق، شامل فشار خون، سکتهی قلبی، سکتهی مغزی. دوم سرطان. سوم بیماریهای مزمن تنفسی، چهارم دیابت.
سازمان بهداشت جهانی این پرسش رو مطرح کرد که چه عوامل خطری باعث این چهار بیماری که این همه مرگ و میر ایجاد میکنه هستن؟ ما اگر عوامل خطر رو به مردم معرفی کنیم، میتونیم پیشگیری کنیم. برای این که پیشگیری بسیار ارزشمندتر از درمانه. پیشگیری قابل عرضهست، در حالی که درمان خیلی سخت و گرانه و به راحتی در دسترس نیست. سازمان جهانی بهداشت گفت چهارتا بیماری رو گفتیم، پس چهارتا عامل خطر رو در نظر بگیریم. چهار در مقابل چهار.
سرلوحهش استعمال دخانیاته. دومی، تغذیهی ناسالمه. مثل فست فود. شکر یا روغن یا نمک زیاد. و همچنین فرآوری مواد غذایی ناسالم. در هر سفره، با هر اقتصادی، با هر فقر و غنا همه غذا میخوریم. اما غذای ناسالم در هر سفرهای خودش یک عامل مهم برای بیماریهای غیرواگیره. سوم، فعالیت فیزیکی ناکافی هست. کسی که راه نمیره. پیاده روی نمیکنه. ورزش نمیکنه. این باز یه عامل مهم بیماریهای غیرواگیره. برای بیننندههای خانم باید بگم که خانمهایی که راه نمیرن و ورزش نمیکنن در معرض خطر سرطان پستان هستند. حتی خطر سرطان دهانهی رحم. در آقایون سرطان پروستات و خیلی سرطانهای دیگه در صورتیکه فعالیت فیزیکی کافی، پیادهروی کافی در روز و هفته نداشته باشند.
پس یکی استعمال دخانیاته. یکی تغذیهی ناسالم. یکی فعالیت فیزیکی ناکافیه. چهارم، مصرف الکل هست. مورد پنجمی هم اضافه کردن. اون هم آلودگی هواست که ما در کشورمون کم نداریم. اگر ما صحبت از این همه مرگ و میر میکنیم، پس خوبه در شرایط مناسب به مردم آگاهی بدیم. برای همین سازمان بهداشت جهانی روز ۳۱ می رو روز جهانی بدون دخانیات اعلام کرده.
در کشور ما، خوشبختانه در همه چیز پیشگامیم. هر چند که در عمل ضعیفیم. به جای یک روز، یک هفته داریم. هفتهی مبارزه با دخانیات رو داریم. به این مناسبت، اعداد و ارقامی رو خدمت شما اعلام میکنیم. چند نفر به دلیل کرونا در این دو سه سال فوت کردند؟ حدود ۶.۵ میلیون نفر. هر سال به علت بیماریهای ناشی از دخانیات، حداقل ۸ میلیون نفر در دنیا فوت میکنند. این رقم هر سال میره بالا تا برسه به ۱۲ و ۱۵ میلیون نفر. و ۸۵٪ این مرگها تو کشورهای فقیر و در حال توسعه رخ میده. علتش اینه که کشورهای غنی مبارزه با دخانیات رو از ۲۰-۳۰ سال قبل شروع کردند. اولیش امریکاست. امریکا بزرگترین تجارت دخانیات دنیا در اختیارشه. ولی بیشترین مبارزه با دخانیات از سال ۱۹۶۸، یعنی ۶۰ سال قبل، در امریکا شروع شده. برای همین، میزان استعمال دخانیات در مردها از ۵۲٪ به ۲۴٪ رسیده. در خانمها، به ۱۸٪. کمتر از نصفه، ولی روند رو در کشور خودمون ببینیم.
سن مصرف رسیده به ۱۲ سالگی. یه زمان دخترها سیگار نمیکشیدن و آمار در خانمها کمتر از ۱٪ بود و حالا به ۴٪ رسیده. یعنی ۴ برابر شده. توی آقایون، حدود ۲۰٪. چند نفر توی ایران سیگار میکشن؟ بین ۸ تا ۱۰ میلیون. اگر قلیان رو در نظر نگیریم. قلیان آمارش وحشتناکه. اگر ۴٪ خانمها در ایران سیگار میکشن، آمار نشون میده که بیش از ۳۵٪ دختران دبیرستان و دانشگاه مصرف قلیان دارن. من گاهی میپرسم، میپرسم که چند وقت یک بار قلیان میکشید؟ میگن هفتهای یه بار. این یک بار معادل سه پاکت سیگاره. یک دونه سیگار معمولی ، ۴۰۰۰ مادهی زیان آور توش وجود داره. توی قلیون، ۷۵۰۰ تا ماده هست و بسیار مضره. این اعداد و ارقام رو اعلام میکنیم چون باید بدونید. توی ایران ما تقریبا بین ۵۵ تا ۶۵ میلیارد نخ سیگار مصرف میشه.
یه آماری داره سازمان بهداشت جهانی، که هر یک میلیون نخ سیگار، یک مرگ به وجود میاره. اگر ۶۵ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف میشه، یعنی سالی ۶۵ هزار نفر بعلت بیماریهای ناشی از دخانیات فوت میکنن. یعنی انگار هر روز دو تا هواپیما سقوط میکنه. و ما به راحتی داریم ازش میگذریم. در مقابل چی؟ در مقابل عاملی که سمه و قابل پیشگیریه. از من میپرسن سیگار خوب هم هست؟ سیگار کم ضرر هم هست؟ سیگار تبلیغ کردن برای خانمهای باردار. سیگار برای بیمارانی که بیماری مغز و اعصاب دارن. اینها همهش تبلیغات عوام فریبانه ست. تبلیغات برای مصرف بیشتر. هیچ سیگار بیضرری وجود نداره. اصلا سم بیضرر وجود داره؟ سیگار سمه.
گفته میشه که نصف سیگاریها به علت بیماریهای ناشی از سیگار فوت میکنن. این یه رقم متداوله در دنیا. یعنی از هر ۱۰۰ نفر سیگاری، ۵۰ نفر به علت یکی از بیماریهای ناشی از سیگار میمیرن. حالا سکتهی قلبی، سکتهی مغزی، حداقل ۲۰ نوع سرطان در ارتباط با سیگار و قلیان وجود داره. حالا قلیان که بدتره. بیماریهای مزمن تنفسی. و حتی دیابت. و انواع و اقسام بیماریها. اگر ۸ میلیون نفر به علت مصرف مستقیم دود سیگار فوت میکنن، یک میلیون و دویست هزار نفر هم به علت این که در معرض دود سیگار قرار میگیرن از بین میرن. به این افراد میگن سیگاریهای تحمیلی. یعنی خانمی که بارداره، توی جمعی نشسته و یه عده دارن سیگار و قلیون میکشن و اون این دود رو از طریق تنفس وارد بدنش میکنه. اول خودش عوارض پیدا میکنه، بعد همین موادی که جذب خونش شده از طریق گردش خون از جفت رد میشه و جنین رو تحت تاثیر قرار میده. مرگ زایی. یعنی تولد بچهی مرده. تولد بچهی نارس. تولد بچه با وزن کم. با نارسایی تنفسی. و حالا اگر همین بچه بعد از تولد تا سن چهار سالگی در معرض دود و قلیان قرار بگیره، عوارض تنفسیش و احتمال مرگش بیشتر میشه. و از این ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفری که در دنیا بر اساس دود تحمیلی فوت میکنن، ۶۵ هزارتاشون بچهها هستن.
این ارقام مهمه. فکر نکنید اگر در یک محفل دوستانه نشستید و همه با هم قلیان و سیگار میکشید مشکلی نیست. فراوان ما خانمهایی رو داریم که با تشخیص سرطان ریه میان و سیگاری نیستن. یا همسرشون، یا پدرشون، یا یکی از اعضای خانواده که در تماسه باهاش سیگاریه. و اون طفلکی سرطان رو گرفته . بیشترین مرگ در دنیا به علت سرطان، مربوط به سرطان ریهست. هم در آقایون، هم در خانمها.
لذا مهمترین کار پیشگیریه. و هفتهی مبارزه با دخانیات برای آگاهی بخشیه. هزینهای که خرج میشه در کشور برای دخانیات هم قابل توجهه. اگر ۶۰ میلیارد نخ در نظر بگیریم، ۶۰ میلیارد نخ رو تقسیم بر ۲۰ بکنیم، میشه ۳ میلیارد پاکت. ۳ میلیارد پاکت سیگار، حتی اگر یک پاکت ۱۰ هزار تومن باشه، میشه سالی ۳۰ هزار میلیارد تومن. به من گفتن پاکت سیگار از ۸ هزار تومن تا ۲۰۰ هزار تومن در ایران هست. اگر متوسط رو ۲۰ هزار تومن در نظر بگیریم، میشه ۶۰ هزار میلیارد تومن که تنها خرج سیگار میشه. و خدا میدونه چقدر خرج قلیان میشه. اما بانک جهانی میگه هر قدر مردم خرج سیگار و قلیون میکنن دولتها دو برابر اون خرج بیماریها میکنن.
خیلی مهمه. به قول یکی از اساتید محترم کشور ما، اگر ما فقط بتونیم مصرف دخانیات رو کنترل کنیم، یک سوم از سرطانهای کشور کم میشه. هر سال بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ هزار نفر مورد جدید سرطان در ایران بوجود میاد. یک سوم رقم کمی نیست. یک مریض سرطانی در یک خانواده مثل زلزلهست. هم زلزلهی روحی، هم زلزلهی عاطفیه و هم زلزلهی اقتصادیه. هستند کسانی که برای تهیهی داروی شیمی درمانی فرش زیر پاشون رو میفروشن. خونشون رو میفروشن. برای این که عزیزشون رو نجات بدن. این که با دوری از سیگار و قلیون بتونیم یک سوم از این آمار کم بکنیم، وظیفهی همهی ماست. اونایی که میکشن، نکشن. اونایی که میتوانند، جلوگیری بکنند و مانع دیگران بشند.
هدف از هفتهی مبارزه با دخانیات و روز جهانی دخانیات همینه. حالا، توی کشورهای غنی و پیشرفته که مبارزه با دخانیات خیلی جدی هست، شرکتها و مافیای دخانیات، کارشون رو جا به جا میکنن. دنبال سود میرن. میرن سراغ کشورهایی که نظارت و قانون جدی نداره. آییننامه نداره. مثل کشور ما. بهترین بهانه.
قانون جامع کنترل دخانیات سال ۱۳۸۵ در مجلس تصویب شده. فکر کنم تنها کشوری که در آسیا و آفریقا قانون داره ایرانه. ولی ببینید اقدامات کنترلیمون چقدر ضعیفه. نظارت چقدر ضعیفه. یکی از عزیزان میگفت شهر ما ۶ تا خیابون بیشتر نداره، اما ۳۷ تا قلیون سرا توش هست. وحشتناکه. یعنی فقط یه عده به دنبال سودن. مهم نیست چه اتفاقی بیفته. مهم نیست که دختر و پسرای ۱۴-۱۵ سالهی ما قلیون بکشن و بعد به دام اعتیاد بیفتن. این توتونهای معطر خوشبو، که هر کس از کنارش رد میشه وسوسه میشه که مصرف بکنه. مخصوصا جوانهای ما که امکانات تفریحی و ورزشی هم متاسفانه ندارن. این پیامیه که ما به دولت میدیم. همه چیز گرون شده. نون. روغن. گوشت. شیر. برنج. تخم مرغ. پنیر. همه چی. اونوقت ما برای مالیات دخانیات هر چقدر در مجلس کمیسیون تلفیع تلاش کرد متاسفانه به تصویب نرسید. رقمی که پیشنهاد شده بود ۲۸ هزار میلیارد تومن بود. چرا تصویب نشد؟ این رقم رو باید بگیرید، نصفیش رو بدید به وزارت ورزش تا برای جوانان ما امکانات ورزشی رایگان ارائه بده. بچهها نمیتونن پول رو هم بذارن و یه زمین ورزش اجاره کنن.
یاد بگیریم از بقیهی کشورها. ما داریم توسعهی مسکن مهر انجام میدیم. ۴ میلیون مسکن قراره بسازیم. در هر جا که این مسکن ها رو درست میکنید در کنارش یک زمین ورزش برای دخترها و پسرها فراهم کنید. این خیلی مهمه. جوانهای ما باید وقتشون پر بشه. به جای این که سیگار و قلیان بکشن تا با هم چند دقیقهای تفریح بکنن، برن ورزش کنن. این پیام این هفتهست. اما پیام جهانی امسال حفاظت از محیط زیسته. میگن امسال از محیط زیستمون حفاظت کنیم. چرا؟ برای تولید همین سیگارهایی که دست مردم هست، بیش از ۶۰۰ هزار تنهی درخت هر سال بریده میشه. یه دونه ته سیگار و یه دونه فیلتر. ۴ و نیم هزار میلیارد فیلتر سیگار هر سال در دنیا پخش میشه. ۴ و نیم هزار میلیارد. ۴ و نیم تریلیون. هر یه دونه ته سیگار ، اگر روی زمین بیفته، ده سال طول میکشه تا کاملا تو خاک جذب بشه. و توی این ده سال ۴۰۰۰ تا ۴۲۰۰ مادهی سمی از خودش تولید میکنه. یه دونه فیلتر.
ببینید ما با محیط زیست چه کار داریم میکنیم. جنگل رو خراب میکنیم. بهترین زمینهای کشاورزیمون که میتونیم توش برنج بکاریم، میتونیم موادی بکاریم که استراتژیکه. برای روغن. برای خوراک دام و طیور. در کجا؟ استان گیلان. استان مازندران. استان گلستان. آذربایجان غربی. کرمانشاه. خوزستان. حاصلخیزترین زمین هامون رو برمیداریم و تبدیل به تنباکو میکنیم. منصفانه نیست. طبق قانون ممنوعه. اما ما به قانون عمل نمیکنیم.
دولت میاد میگه ما میخوایم خودکفا بشیم. چرا در چیزهای دیگه خودکفا نشیم؟ مگه ما نمیخوایم در تولید روغن خودکفا بشیم؟ در تولید برنج؟ گندم؟ مواد غذایی دام و طیور. چندین ساله چنین برنامهای هست. از قبل از انقلاب بوده از بعد از انقلاب هم هست. فقط توی توتون باید خودکفا بشیم؟ این زمینهای حاصلخیز رو بردارید، جایزه بذارید برای کشاورزها و باغبونها. این کارو بکنید. نه این که زمینهای حاصلخیز برداشته بشه و تنباکو بشه. و بابت این کار، شرکت دخانیات بیاد جایزه هم بده! چرا شرکتهای روغن نمیان جایزه بدن؟ چرا شرکتهای برنج جایزه نمیدن؟ چرا دولت برای تهیهی خوراک دام و طیور جایزه نمیده؟ این کار رو بکنیم. برای حفاظت از محیط زیست. هم از درختان، هم از جنگل، هم از زمین.
براساس آمار، ۲۰ میلیارد لیتر آب فقط برای تولید سیگار در دنیا استفاده میشه. ۲۰ میلیارد لیتر! برای همین امسال شعار سازمان بهداشت جهانی حفاظت از محیط زیست در برابر از دخانیاته. شرکتها میان چی کار میکنن؟ دنبال سودن. دولت جلوی سیگار رو میگیره، جلوی قلیان رو میگیره، میان سیگار الکترونیک درست میکنن. با شعار سیگار الکترونیک میان جلو و میگن سیگار الکترونیک وسیلهای برای ترک سیگاره. عملا این اتفاق در دنیا نیفتاده. سیگار الکترونیک چندین برابر قیمتش گرونتره. قرار بوده فقط نیکوتین توش باشه. فلزات سنگین. آرسنیک. انواع مواد سمی ازش جدا شده باشه. سازمان بهداشت جهانی و حتی سازمان غذا و داروی امریکا هم تولید، هم مصرف و هم توزیعش رو دارن ممنوع اعلام میکنن. بعد اون وقت ما توی ایران شنیدیم بعضی از شرکتهای تولید مواد غذایی کشور که اسم نمیارم و خیلی معروفن، دارن تغییر شغل میدن. توی اون صنعت مشکل پیدا کردن و میخوان کارخونهی سیگار الکترونیک در کشور تاسیس بکنن. و وزارت صمت، متاسفانه به اسم اشتغال زایی با همهی این موارد موافقت میکنه. در حالیکه هر گونه توسعهی کشت، تولید و صنعت باید در ستاد ملی کنترل دخانیات مطرح و تصویب بشه. ستاد هم که هیچ کاری نمیکنه. باید هر ۶ ماه جلسه داشته باشه. اما تعطیله. امیدواریم دولت جدید همت بکنه. رقمی که دولت خرج عوارض بیماریها میکنه رقم کلانیه. معتقدن بالای ۲۰۰ هزار میلیارد تومن در سال میشه. چه اونی که مستقیم دولت میده، چه اونی که مردم میذارن، چه اونی که بیمهها میذارن. رقم وحشتناکیه.
لذا از دخانیات همینجوری نگذریم. نگیم حالا چند تا جوان دور هم هستند و چون امکانات تفریحی ندارن سیگار و قلیون بکشن. یه عده میگن اینا اگه همینا رو نکشن میرن مواد مخدر مصرف میکنن! یعنی کار دیگه ما برای جوون ها نمیتونیم بکنیم؟ یا این یا اون؟ واقعا این طرز فکره؟ بسیاری از کسانی که در سطح بالای حکومت هستند این حرف رو میزنن و این دردِ دله. واقعا اگر جوانهای ما سیگار و قلیون نکشن باید برن مواد مخدر مصرف کنن؟ این توجیه غلطه. که اگر سیگار رو گرون کنیم و مالیاتش رو زیاد کنیم میرن مواد مخدر مصرف میکنن! خب جلوی اون رو بگیرین! مگه نمیشه جلوش رو گرفت؟ وقتی که طبق قانون هر گونه تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم مواد دخانی ممنوعه، وزارت ارشاد میاد مجوز سریالهای خانگی میده که محبوبترین هنرپیشههایی که مردم دوست دارن دائم سیگار میکشن. حالا من این ها رو میگم. چقدر حرفای من تاثیر داره؟ انقدر گفتم که خودم خسته شدم. یک دونه فیلم یا سریال خانگی همهی این حرفهای ما رو بر باد میده. طبق قانون ممنوعه. بسیاری از این صحنههای سیگار و قلیون رو حذف بکنن هیچ اتفاقی نمیفته. روی سناریو هیچ تاثیری نداره. چون این کار انجام شده. توی استرالیا و کانادا ممنوع اعلامش کردن. همین سریالایی که داره توی ایران پخش میشه، وقتی توی ترکیه پخش میشه صحنهی دخانیاتش شطرنجی میشه. ولی تو ایران نمیشه. حالا تلویزیون خودمونم نگاه بکنیم. توی این سریالها باز صحنههای سیگار و قلیون توی محصولات تلویزیون ایران هست که طبق قانون ممنوعه.
دردِ دل زیاده. امیدواریم همه دست به دست هم بدیم برای حفاظت از خودمون. جوانهامون. محیط زیستمون. دست به دست هم بدیم. روز و هفتهی ملی، روز جهانی، همهی اینها بهانهست که بتونیم با کمک همدیگه کاری برای هم بکنیم. میتونیم. در عین تمام گرفتاریها، با همکاری و همبستگی خیلی کارهای بزرگی میشه انجام داد. موفق باشید.