دکتر لیلا پیرزاده
جراح متخصص زنان، زایمان و نازایی فلوشیب انکولوژی زنان
در این ویدئو خانم دکتر لیلا پیرزاده در خصوص سرطان دهانه رحم، پیشگیری، غربالگری و درمان برای شما صحبت می کنند.
متن سخنان خانم دکتر لیلا پیرزاده:
به نام خدا. من دکتر لیلا پیرزاده، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ انکولوژی زنان هستم. و در خصوص بیماری سرطان دهانه رحم یا همون سرطان سرویکس میخوام برای مخاطبین ما در خیریه نور صحبت کنم. سرطان سرویکس یا دهانه رحم تا زمانی که به موقع تشخیص داده بشه، قابل پیشگیری و درمانه. نزدیک به ۹۰٪ مرگ و میرها در سال ۲۰۱۸ در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط بوده. پس با دسترسی بهتر به خدمات بهداشت عمومی میتونیم برای کاهش شیوع این بیماری قدم برداریم.
چطور ما باید برای ریشه کنی این بیماری کمک کنیم؟ با واکسیناسیون دختران زیر ۱۵ سال تا ۹۰٪ . واکسیانسیون علیه اچ پی وی. ۷۰٪ خانم‌ها با استفاده از تست اچ پی وی با کیفیت بالا باید غربالگری بشن و ۹۰٪ خانمهای مبتلا به پیش سرطان و ۹۰٪ خانمهای مبتلا به سرطان دهانه رحم درمان بشن. پس هر کشوری باید به این سه هدف دستیابی داشته باشه تا بتونیم در قرن آینده برای سرطان سرویکس در مسیر ریشه‌کنی حرکت کنیم.
سرویکس همان ورودی رحم از واژن هست که داخل واژن هم مختصری گسترش پیدا کرده، تقریبا همه موارد، یعنی ۹۹٪ موارد سرطان دهانه رحم با عفونت به اچ پی وی یعنی ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد میشه که اکثرا از طریق تماس جنسی منتقل میشه. گرچه بیشتر عفونت‌های اچ پی وی خود به خود رفع میشن و هیچ علامتی ایجاد نمیکنن. اما عفونت مداوم میتواند باعث سرطان دهانه رحم در خانم‌ها شود.
پیشگیری با واکسیانسیون، غربالگری، درمان ضایعات پیش سرطانی از اکثر موارد سرطان دهانه رحم جلوگیری میکنن. این سرطان اگر خوشبختانه به موقع تشخیص داده بشه یکی از موفق‌ترین سرطان‌های قابل درمان هست. حتی در مراحل انتهایی هم درمان مناسب خودش رو داره. واکسیناسیون برای همه ی دخترهای زیر ۱۵ سال در دو دوز بسیار موثره و میتونه از ۹۰٪ ابتلا به اچ پی وی جلوگیری کنه. اما در حالت کلی بهتره که واکسیناسیون در سنین پایینتر و قبل از شروع سکس انجام بشه که موثر تر باشه. البته در افراد بالای ۱۵ سال در سه دوز انجام میگیره. در صورت دریافت واکسن هم توجه داشته باشید که غربالگری دهانه رحم همچنان باید ادامه پیدا کنه. چون واکسن حفاظت کامل از این بیماری رو ایجاد نمیکنه.
آغاز مرحله‌ی پیش سرطانی سلول های دهانه رحم معمولا توسط یک عفونت قبلی با اچ پی وی ایجاد میشه که ما تو این مرحله میتونیم شناساییش کنیم. گونه‌های پرخطر اچ پی وی مخصوصا ۱۶ و ۱۸ در گسترش اکثر موارد سرطان‌های سرویکس عامل هستن. بعضی از گونه‌های دیگر اچ پی وی که برای ما خیلی مهم نیستن عامل زگیل تناسلی هستن و مرتبط با سرطان نیستن. پارتنرهای جنسی متعدد، شانس ابتلا به آلودگی اچ پی وی رو بالا میبره و به همون میزان خطر بالاتر برای سرطان دهانه رحم به همراه داره.
گونه‌های پرخطر اچ پی وی چکار میکنن؟ سلول‌های دهانه‌ی رحم رو تحت تاثیر قرار میده و حتی ممکنه در سالهای بعد به سلول‌های سرطانی تبدیل بشه. با این حال اغلب خانمهای مبتلا به این ویروس به سرطان مبتلا نمیشن.
عوامل دیگری که علاوه بر اچ پی وی خطر پیشرفت سرطان دهانه رحم رو افزایش میده شامل سیگار کشیدن، که مواد شیمیایی حاصل از سیگار میتونه باعث تحلیل سلولی در دهانه رحم بشه، به ویژه اگر کسی که سیگار بکشه و آلوده به اچ پی وی هست بیشتر در معرض خطر سرطان سرویکس هست.
عامل بعدی سیستم ایمنی ضعیفه. یا افرادی که داروهای سرکوبگر ایمنی استفاده میکنن. اگر کارکرد ایمنی بدن کافی نباشه، بدن قادر به برخورد با اچ پی وی و ضایعات پیش سرطانی نیست و خطر سرطان دهانه رحم همچنان وجود خواهد داشت.
اما در مورد مصرف قرصهای هورمونی. بصورت طولانی مدت حتما با پزشک برای بررسی احتمال اچ پی وی صورت بگیره. اولین علائمی سرطان سرویکس چه چیزهایی میتونه باشه؟ ممکنه هیچ علامتی در ابتدا وجود نداشته باشه که این عامل خیلی مهمیه که توسط پزشک کشف بشه. وقتی که تومور خیلی کوچیک باشه. اما وقتی بزرگ میشه علائم زیادی ممکنه ایجاد بشه. خونریزی واژینالی که بین دو تا پریود نرمال اتفاق میفته. خونریزی بعد از رابطه‌ی جنسی. هر نوع خونریزی واژینال بعد از یائسگی. ترشح واژینال با بوی ناخوشایند. ناراحتی یا دردی که حین دخول ایجاد میشه و یا هر نوع درد لگنی یا کمر. این علائم که گفته شد شرایط شایعی هست در موارد خوشخیم. نباید خیلی نگران باشیم. اما در صورتی که این علائم به صورت مداوم و پایدار ادامه پیدا کرد حتما باید به پزشک مراجعه کنیم. البته در صورت گسترش سرطان ما موارد دیگر و علائم دیگر هم خواهیم داشت.
در مرحله‌ی تشخیص، پزشک معمولا یک معاینه‌ی واژینال انجام میده و برای معاینه حتما از وسیله استفاده میکنه و ممکنه در حین معاینه این دهانه‌ی غیر طبیعی رحم احساس بشه. چه با لمس، چه با دیدن و برای معاینه همونطور که گفتم از اسپاکولون استفاده میشه. حالا اگر شک به سرطان وجود داشت حتما باید برای کولپوسکپی ارجاع داده بشه. کولپوسکوپی معاینه‌ی دهانه‌ی رحم با جزییات بیشتر و با بزرگنمایی هست. برای کولپوسکپی یک اسپوکولون به آرامی داخل واژن گذاشته میشه تا دهانه رحم همونطور که گفتم با جزییات بیشتر دیده بشه. حدود ۱۵ دقیقه طول میکشه، در طی کولپوسکپی معمولا یک قسمت کوچکی از دهانه رحم به عنوان نمونه برداشته میشه. سپس در آزمایشگاه بررسی میشه. اگر پاتولوژی آزمایشگاه تایید کرد برای ارزیابی گسترش سرطان دهانه رحم تست‌های اضافه‌تر مانند سی تی اسکن، ام آر آی و غیره با نظر پزشک درخواست میشه. تا مرحله بعدی سرطان با توجه به معاینه باید تصویربرداری انجام بگیره و گسترش به ارگان‌های مجاور دهانه رحم ارزیابی بشه و درمان مناسب انجام بشه.
درمانها با توجه به گسترش سرطان دهانه‌ی رحم انتخاب میشه که شامل جراحی، شیمی درمانی و رادیو تراپی خواهد بود. شیمی درمانی و رادیوتراپی سلول‌های سرطانی رو شاید کلا از بین ببرن یا رشد اونها رو متوقف کنه. حالا ببینیم پیش آگهی سرطان رحم در کیا بهتره؟ در کسانی که تشخیص زودهنگام دارن. یعنی بیماری فقط محدود به دهانه‌ی رحم هست. و گسترش به لگن و شکم ندارد و معمولا در خانمهای جوان پیش آگهی بهتره. در حالت بهبودی بعد از درمان نشانه‌ای از سرطان خوشبختانه نداریم و پیگیری‌های منظم طبق نظر پزشک مربوطه انجام میشه.
پس به این نکته رسیدیم که اگر سلول‌های غیرطبیعی چه در پاپ اسمیر و چه در نمونه‌برداری حین کولوکوسکپی یافت بشه و یا با پیگیری‌های منظمی که با تشخیص اچ پی وی مثبت اتفاق بیفته میتونیم از ابتلا به سرطان جلوگیری کنیم. و در حالت کلی برای پیشگیری اولیه از سرطان دهانه رحم برنامه‌ی غربالگری منظم با پاپ اسمیر و در موارد قابل دسترسی به تست اچ پی وی باید انجام بدهید. پس ما یه پیشگیری اولیه و یک پیشگیری ثانویه داریم. پیشگیری اولیه با تست‌های پاپ اسمیر و تست اچ پی وی و پیشگیری ثانویه بعد از یک پاپ اسمیر غیرنرمال یا یک اچ پی وی مثبت که شامل بررسی‌های بیشتر است.
با تشکر از شما. امیدوارم با پیشگیری اولیه هیچ مشکلی برای نسل آینده نداشته باشیم.
