سرطان پستان شایع‌ترین سرطان خانم‌ها در گروه سنی میان‌سالی و بزرگ‌سالی است. از هر ۸ خانم یک نفر ممکن است در طول عمر خود دچار این بیماری گردد. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود قابل درمان است. برای اینکه اهمیت موضوع بیشتر درک شود می‌توان به آماری اشاره کرد که طبق آن در دنیا سالانه حدود ۱۷۰۰۰۰۰ نفر مورد جدید تشخیص داده می‌شود که این موضوع بیانگر وسعت و شیوع بیماری و همچنین اهمیت تشخیص زودرس بیماری است.
مهم‌ترین ریسک فاکتورها:
- مهم‌ترین ریسک فاکتورهای این سرطان خطرافزایش سن می‌باشد. با افزایش سن خانم‌ها این بیماری شیوع بیشتری پیدا می‌کند و بروز پیدا می کند.
- این بیماری ازنظر رشد به شدت با هورمون‌های زنانه و هورمون‌های جنسی ارتباط دارد. بنابراین سرعت تکثیر و رشد بیماری در زنانی که قبل از سن یائسگی قرار دارند بیشتر و در زنانی که بعد از سن یائسگی هستند کمتر است.
پیگیری ها باید از چه سنی شروع شود و در چه گروهای سنی باید این مراقبت‌ها را جدی‌تر بگیریم؟
معمولاً از سن ۲۵ سالگی علائم سرطان پستان دیده شده که طبیعتاً هرچه سن پایین‌تر باشد بیشتر به مسائل ژنتیکی مرتبط می‌شود.
چقدر این بیماری ژنتیکی است؟
تنها ۵ تا ۱۰ درصد موارد ابتلا به سرطان ژنتیکی است. ۹۰ تا۹۵ درصد افراد بدون سابقه فامیلی مبتلا می‌شوند.
- یکی دیگر از فاکتورهای خیلی مهم و زمینه‌ساز این بیماری چاقی است یعنی زنانی که درصد توده چربی آنها بیشتراست چون چربی باعث ایجاد تغییراتی در هورمون‌های زنانه می‌شود و سطح آن را بالا می‌برد درواقع امکان ابتلا سرطان پستان در این افراد بیشتر می‌شود.
- زنانی که بعد از سن ۳۰ سالگی زایمان می‌کنند (زایمان دیررس) می‌تواند یک فاکتور و یا ریسک ایجاد سرطان پستان باشد یا افرادی که ازدواج می‌کنند و بچه‌دار نمی‌شوند که به او می‌گویند نولی پاریته که این هم یک ریسک است. شیردهی فاکتور محافظتی هست یعنی یک خانم بچه‌دار شود و به فرزند خود شیر ندهد درواقع ریسک بیماری را افزایش می‌دهد.
- یائسگی دیررس: افرادی که خیلی دیر یائسه می‌شوند و سطح هورمونشان تا سال‌ها بالا می‌ماند.
- افرادی که سابقه بیوپسی دارند و نمونه‌برداری شدند و در ماموگرافی آنها نیز بافت متراکم وجود دارد.
- افرادی که درطولانی‌مدت از داروهای هورمونی استفاده می‌کنند در یائسگی زودرس افراد اچ آر تی می‌کردند یعنی هورمون‌های زنانه را طبق تجویز پزشکان استفاده می‌کردند این موضوع ریسک را افزایش می‌دهد که البته این روش در حال حاضر منسوخ‌شده است. به‌طورکلی نتیجه می‌گیریم که هرچه مواجهه با سطح هورمون زنانه بیشتر باشد ریسک ابتلا بیشتر می‌شود. زمانی که خانمی زایمان انجام می‌دهد سطح هورمون‌هایش کاهش می‌یابد و در زمان بارداری هورمون پروژسترون افزایش یافته و استروژن کاهش نسبی پیدا می‌کند. شیردهی هم همین کار را انجام می‌دهد بنابراین در یک زندگی نرمال زایمان به موقع ریسک ابتلا را کاهش می‌دهد ولی زنانی که ازدواج نمی کنند یا ازدواج می‌کنند اما بچه‌دار نمی‌شوند ریسک افزایش‌یافته دارند.
تشخیص زودهنگام در این بیماری بسیار مهم هست و درمان راحت‌تر انجام می شود ولی اگر بیماری پیشرفت کند و اندام‌های دیگر را نیز درگیر کند درمان قطعی وجود ندارد. خوشبختانه با روش‌های تشخیص معاینه یا خود مراقبتیکه الان وجود دارد تشخیص آسان‌تر شده است.
خانم‌ها بهتر است از سن ۲۰ تا ۲۵ سالگی معاینات سالیانه خود را با مراجعه به پزشک شروع کنند و از سن ۳۵ تا۴۰ سالگی به بعد ماموگرافی و سونوگرافی بصورت سالانه انجام شود (برای افرادی که ریسک بالایی ندارند و موارد ابتلا به سرطان پستان در فامیل وجود ندارد). البته روش ماموگرافی نسبت به سونوگرافی ارجح است. در ماموگرافی ۸۰ تا۸۵ درصد سرطان پستان قابل‌تشخیص است. سونوگرافی یک روش تکمیلی بوده که دقت کمتری دارد ولی برای افزایش قدرت تشخیص از هر دو روش استفاده می‌شود.
توصیه می‌شود که خانم‌های مجرد یا متأهل از ۲۰ تا ۲۵ سالگی به بعد معاینات سالانه خود را توسط پزشک شروع کنند که این معاینات شامل معاینه زیر بغل، ناحیه گردن و سینه‌ها است که جزو معاینه‌های سیستماتیک و کلی بیمار محسوب می‌شود. اگر پزشک به چیزی مشکوک باشد از سونوگرافی که معمولاً برای همه سنین قابل انجام می‌باشد استفاده می‌کند ولی برای تشخیص دقیق‌تر از ماموگرافی استفاده می‌کند که با توجه به بافت سینه از ۳۵ سالگی به بعد قابل انجام است. اگر مشکلی یافت نشود هر دو سال یک‌بار ماموگرافی انجام دهید، البته این معاینات سالیانه را نفی نمی‌کند و انجام معاینات سالیانه توسط پزشک لازم است.
نکته بعد در مورد معاینات خودآزمایی که سینه را به ۴ قسمت تقسیم می‌کنند و تک‌تک با انگشت این بخش‌ها را به‌صورت چرخشی معاینه کرده و اگر چیزی احساس کردند به پزشک مراجعه می‌کنند که روش‌های تشخیص دقیق‌تری توسط پزشک انجام شود. البته این روش دقیق نبوده ولی می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری کمک کند.
گاهی پزشک برای پستان‌هایی که قبلاً رادیوتراپی یا جراحی‌شده‌اند از روش‌هایی مثل ام آر آی برای افزایش قدرت تشخیصی استفاده می‌کند. ۸۰ درصد توده‌های پستانی خوش‌خیم هستند که به آن فیبرو کیستیک گفته می‌شود یا شامل تغییرات آدنومی خوش‌خیم هستند. مهم است که پزشک تشخیص بدهد و هرکجا هم که پزشک شک کرد و مریض همکاری داشت پزشک می‌تواند از بیوپسی استفاده کند.
از سن ۲۵ سالگی تا ۵۰ سالگی توده‌های متعددی در سینه هست که با سونوگرافی این توده های خوش‌خیم تشخیص داده می شود. اینجا اهمیت پیگیری دوچندان می‌شود که توسط یک برنامه پزشک طرح می‌شود و با همکاری بیمار هر سه چهار ماهی یک‌بار سونوگرافی انجام می‌شود. اگر ضایعات ثابت بودند و مشخصات آن با ضایعات خوش‌خیم مطابق بود و همچنین ماموگرافی هم خوش‌خیم بودن ضایعات را تایید نمود پس از آن فواصل معاینات افزایش پیدا می‌کند و به صورت هر شش ماه یک‌بار و بعد از آن هرسال انجام شود و تاکید می‌شود سالی یک‌بار حتی با وجود سالم بودن معاینات را انجام دهند و در صورت بروز شک ابتدا سونوگرافی و اگر سن بیمار بالای ۳۵ سال باشد از ماموگرافی استفاده می‌شود. حال بعد از تشخیص بیوپسی که بوسیله نمونه‌برداری با سوزن یا در اتاق عمل انجام می‌شود. در صورت تایید ابتلا به سرطان درمان شروع می‌گردد.
روش های درمان سرطان پستان:
درواقع سه روش درمان در سرطان پستان وجود دارد
جراحی: در جراحی تومور برداشته می‌شود. در حال حاضر در جراحی محافظه کارانه تلاش می‌شود تا کل سینه برداشته نشود. به دلیل اینکه زیر بغل اولین جایی است که بیماری سرایت می‌کند، در این روش توده با یک حاشیه سالم از زیر بغل برداشته می‌شود و همچنین از غده‌ها نمونه برداری می‌شود. درنهایت با توجه به سایز توده و فرم درگیری غدد و سن بیمار تصمیم به جراحی گرفته می‌شود.
شیمی‌درمانی: شیمی درمانی با تزریق داروهای خاصی که درواقع اثرات کشندگی بر روی سلول‌های سرطانی دارد انجام می‌شود.
رادیوتراپی: ازلحاظ کاهش عود نمودن موضعی کمک می‌کند.
گاهی اوقات مواردی به متخصص مراجعه می‌کنند که معمولاً یا تهاجم موضعی دارند یا لوکالی ادونس هستند که از ابتدا به علت بزرگی توده و زخم‌های سطحی سینه نمی‌شود توده‌ها را جراحی کرد. درمان این افراد ابتدا با شیمی درمانی انجام می شود تا توده کوچک شود و بعد به جراح سپرده شود. در موارد خیلی پیشرفته، بیمار درگیری استخوان و ریه ها سرایت می‌کنند که درمان‌ها جهت تسکین درد و کاهش علائم و افزایش عمر بیمار انجام می‌شود.
در کل توصیه می‌شود اگر خانم‌ها در سینه خود توده احساس کرده یا متوجه تغییر رنگ در سینه، پوست پرتقالی شدن سینه، کشیده شدن نوک سینه به داخل شدند، احساس شرم نکنند و به یک پزشک یا متخصص زنان یا حتی پزشکان عمومی مراجعه کنند تا در مراحل اولیه تشخیص داده شود. خوشبختانه تنوع داروها و پیشرفت علم پزشکی کمک شایانی برای درمان‌های جدید نموده است. اهمیت تشخیص زود هنگام در این بیماری بسیار حائز اهمیت است مثل اکثر بیماری‌ها تأکید می‌کنم که لازم است بیماران معاینات سالیانه داشته باشند و از سن ۳۵ سالگی هر دو سال یک‌بار ماموگرافی و سونوگرافی انجام دهند.
چهار مورد در مورد سرطان‌های فامیلی وارثی:
- سابقه خانوادگی هر مردی که دچار سرطان پستان شود باید بررسی گردد.
- خانم‌هایی که ۴۰ تا ۴۵ سال سن دارند دچار سرطان سینه می‌شوند.
- کسانی که دو سه نفر از افراد نزدیک یا وابستگان آنها دچار سرطان سینه شده باشند.
- کسانی که یکی از افراد وابسته درجه اول آنها دچار سرطان شود.
دکتر احمدی
