سرطان تأثیر قابل‌توجهی بر ازدواج و روابط خانوادگی دارد. بعد از تشخیص سرطان، هر یک از زوجین احساسات ناخوشایندی مانند ناراحتی، اضطراب، خشم و یا حتی ناامیدی را تجربه می‌کنند. میزان و نوع اثرات سرطان از زوجی به زوج دیگر متفاوت است. در برخی موارد، مواجه‌شدن با چالش‌های سرطان موجب قدرتمندتر شدن رابطه می‌گردد. در بعضی از زوجین، استرس ناشی از سرطان باعث ایجاد مشکلات جدید و حادتر شدن مشکلات پیشین میشود.
در اینجا برخی از تغییراتی که تقریباً در اکثر روابط رخ می‌دهد، موردبررسی قرار می‌گیرد:
نقش‌ها:
سرطان معمولاً نقش‌ها را تغییر می‌دهد. فردی که اغلب در دسترس بوده و پیش‌ازاین به‌عنوان یک مراقب ایفای نقش کرده اکنون باید از قبول نقش‌های مستقل امتناع ورزد؛ و یا فردی که تا به امروز تحت عنوان مراقب ایفای نقش نکرده است اکنون باید به چنین نقش‌هایی تن دهد. ممکن است همسر شما بخواهد برنامه درمانی شما و ملاقات تان با گروه پزشکی را مدیریت کند. اگر هردوی شما با این رویه راحت باشید، این به شما در مواجهه با بیماری کمک خواهد کرد. اما باید توجه داشته باشید که به نیازها و تمایلات یکدیگر گوش دهید و منعطف باقی بمانید. گاهی اوقات همسر فرد بیمار، بیش‌ازاندازه در نقش حمایتگر فرو می‌رود. عدم آگاهی نسبت به نقش‌ها و نحوه ایفای صحیح آن‌ها، سبب بروز مشکلات عمیقی میشود. یکی از بارزترین وجوه این مشکل، تبادل اطلاعات مربوط به بیمار و بیماری بین افراد ذی‌ربط نظیر بیمار، خانواده، گروه‌درمانی، دوستان و اقوام و … است. نکته بسیار مهم این است که تبادل اطلاعات در خصوص بیماری و جزئیات آن باید بسیار هوشمندانه باشد.در بسیاری از موارد پنهان کردن حقایق موجب ایجاد حس تنهایی در هر دو نفر میشود. با همسرتان در رابطه با احساساتتان صحبت کنید تا بتوانید برای تصمیم‌گیری پیرامون درمان و سایر موارد مربوط به بیماری به زبان مشترک دست‌یابید.
اگر هردوی شما با این رویه راحت باشید، این به شما در مواجهه با بیماری کمک خواهد کرد. اما باید توجه داشته باشید که به نیازها و تمایلات یکدیگر گوش دهید و منعطف باقی بمانید. گاهی اوقات همسر فرد بیمار، بیش‌ازاندازه در نقش حمایتگر فرو می‌رود. عدم آگاهی نسبت به نقش‌ها و نحوه ایفای صحیح آن‌ها، سبب بروز مشکلات عمیقی میشود. یکی از بارزترین وجوه این مشکل، تبادل اطلاعات مربوط به بیمار و بیماری بین افراد ذی‌ربط نظیر بیمار، خانواده، گروه‌درمانی، دوستان و اقوام و … است. نکته بسیار مهم این است که تبادل اطلاعات در خصوص بیماری و جزئیات آن باید بسیار هوشمندانه باشد.در بسیاری از موارد پنهان کردن حقایق موجب ایجاد حس تنهایی در هر دو نفر میشود. با همسرتان در رابطه با احساسات تان صحبت کنید تا بتوانید برای تصمیم‌گیری پیرامون درمان و سایر موارد مربوط به بیماری به زبان مشترک دست‌یابید.
مسئولیت‌ها:
در هر خانواده وظایف مدیریت، اجرا و پیگیری امور بین افراد تقسیم میشود. مثلاً یک نفر مسئولیت آشپزی و خانه‌داری را به عهده می‌گیرد و دیگری نظافت و پرداخت قبض‌ها را انجام می‌دهد. اگر سرطان باعث شود که فرد احساس خستگی و ناتوانی در انجام کارهای روزمره را داشته باشد، همسر بیمار می‌بایست مسئولیت‌های او را به عهده بگیرد. اگر فرد توانایی کار کردن نداشته باشد، همسر فرد بیمار مجبور است مسئولیت کار کردن در خارج از خانه را برعهده‌گرفته و درعین‌حال به بسیاری از امور خانه نیز رسیدگی کند.
فشار کاری واردشده به همسر بیمار می‌تواند شرایط را از کنترل خارج کرده و منجر به احساس وحشت و خشم شود.
نیازهای جسمانی:
نیازهای جسمانی فرد بیمار در طول دوره بیماری تغییر می‌کند. نکته مهم این است که هر دو نفر بتوانند با نیازهایشان ارتباط برقرار کنند. ممکن است شما در رابطه با نیازهای روزمره خود همچون پوشیدن لباس یا نظافت شخصی نیاز به کمک داشته باشید و مطرح کردن این مسئله برایتان دشوار باشد.
از سوی دیگر ممکن است همسر شما متوجه این نیازهای شما نباشد؛ لذا باید خیلی شفاف نیازهای خود را بازگو کنید. این باعث میشود تا از احساس نامطلوب مانند خشم و وحشت رهایی یابید.
نیازهای عاطفی:
طبیعی است که هر یک از دو نفر نیازهای عاطفی خاص خودش را داشته باشند، اما باید پذیرفت که این نیازها با یکدیگر تفاوت دارد.
نکته مهم این است که هر دو نفر نیاز دارند در رابطه دوجانبه نسبت به یکدیگر اطمینان قابل قبولی داشته باشند. زوج‌ها باید نسبت به نیازهای عاطفی برآمده از سرطان حساس باشند و با یک متخصص (درمانگر یا مشاور) در ارتباط باشند.
ممکن است فرد بیمار نگران این مسئله باشد که موجب آسیب به فرد مورد علاقه‌اش شود.
بنابراین خیلی مهم است که فرد بیمار بتواند به‌راحتی احساساتش را به زبان آورده و نسبت به نتایج و اثرات آن در طرف مقابل تا حدودی احساس امنیت کند.
صمیمیت و مسائل جنسی:
سرطان و درمان آن معمولاً روی مسائل جنسی اثر می‌گذارد. افسردگی، خستگی، حالت تهوع، اختلال نعوظ، خشکی واژن و دیگر مشکلات جسمانی یا عاطفی که در اثر ابتلا به سرطان به وجود می‌آید ممکن است موجب تمایل کمتر زوجین به برقراری رابطه جنسی شده و یا رابطه‌ای دردناک و غیر لذت‌بخش را سبب شود. هر یک از زوجین باید بتواند به‌راحتی در مورد مسائل جنسی با همسر خود گفتگو کند.
در صورتی که در بیان احساس و مشکلتان با دشواری مواجه هستید حتماً از یک مشاور یا درمانگر کمک بگیرید. آن‌ها می‌توانند در این خصوص به شما راهکارهایی را پیشنهاد دهند.
دوستان و اعضای خانواده:
تأثیر سرطان بر روابط دوستانه و خانوادگی متناسب با میزان نزدیکی هر رابطه می‌تواند متفاوت باشد. ارتباطات، کنش‌ها و واکنش‌های افراد خانواده بر اساس پیش‌زمینه‌های وجود یک نفر از اعضای خانواده به‌عنوان همراه مطلع:
اینکه مجبور باشید بارها و بارهـــا رونــــد بیماری‌تان را برای دیگــــران توضیح دهید بسیار خسته‌کننـــده و اســترس‌زا است.
بنابراین بهتر است از یکی از اعضای خانواده که موردعلاقه‌تان می‌باشد تقاضا کنید تا مسئولیت پاسخگویی به فامیل و اقوام را به عهده بگیرد. انتظار تغییر در روابط را داشته باشید: ازآنجایی‌که خیلی از افراد تجربه مواجه عهده بگیرد.
انتظار تغییر در روابط را داشته باشید:
ازآنجایی‌که خیلی از افراد تجربه مواجه‌شدن با یک بیماری خاص را ندارند، پس از اطلاع از بیماری در نحوه برخورد با آن دچار سردرگمی می‌شوند.
علاوه بر فرد بیمار، خانواده و اطرافیان وی نیز در خصوص رفتار با فرد مبتلابه سرطان اطلاعات و آگاهی کافی ندارند. در این حالت افراد رفتارهای متفاوتی از خود بروز می‌دهند. به‌عنوان‌مثال ابتلای یکی از دوستان یا اقوام به سرطان برای سایرین دردناک است.
از سوی دیگر برخی از افراد به‌واسطه داشتن تجربه مشابه یا از دست دادن عزیزانشان در اثر سرطان، روابط خود با فرد مبتلا را کاهش داده یا حتی قطع می‌کنند. اگرچه در طول این دوره برخی از دوستان و آشنایان فاصله‌شان را با شما حفظ می‌کنند اما برخی دیگر که انتظارش را نداشتید ممکن است شمارا مورد حمایت‌های گسترده قرار دهند.
شما برای برقراری ارتباط پیش‌قدم شوید: ممکن است دوستانتان به دلیل اینکه نمی‌دانند در چه مورد با شما صحبت کنند از شما دوری گزینند. همچنین برخی افراد این نگرانی را داشته باشند که صحبت پیرامون سرطان موجب ناراحتی شما شود. بنابراین اگر می‌خواهید در رابطه با بیماری‌تان صحبت کنید شما شروع‌کننده بحث باشید.
به دیگران اجازه دهید تا به شما کمک کنند: ممکن است دیگران بخواهند به شما کمک کنند اما ندانند شما چه نیازهایی دارید و یا در خصوص نحوه طرح این مسئله با شما دچار سردرگمی شوند.
پس نیازهایتان را به شکل شفاف برای آن‌ها توضیح دهید.
فرزندان:
به ارتباطات: شما می‌خواهید از فرزندتان حمایت کرده و از ترس او جلوگیری نمایید. پس به شکل کاملاً واضح و کامل در رابطه با بیماری خود با او صحبت کنید.
زمانی که یکی از والدین به سرطان مبتلا شده، حتی کودکان کم سن و سال هم احساس می‌کنند که مشکلی وجود دارد. در این شرایط اگر از گفتن حقایق خودداری کنید ممکن است باعث سوءتفاهم شده و موضوع در ذهن کودکان پیچیده‌تر ازآنچه هست جلوه کند.
این مسئله ترس و وحشت در فرزندان را تشدید می‌کند. رابطه صادقانه با پیش رو مواجه شوند.
تغییر در رفتار فرزندان: درروند سرطان و درمان آن انتظار ایجاد تغییر در رفتار فرزندانتان را داشته باشید. فرزندان کوچک‌تر ممکن است خیلی بیشتر از قبل خود را به شما بچسبانند. این رفتار در نوجوانان ممکن است به شکل عصبانیت و کناره¬گیری از فرد بیمار بروز کند. صبور باشید و تلاش کنید برنامه روزانه فرزندانتان را تا جای ممکن مثل همیشه جلو ببرید. . فرزندانتان را به سؤال پرسیدن تشویق کنید و اجازه دهید در رابطه با احساسات و ترس‌هایشان صحبت کنند. به آن‌ها این اطمینان دهید که همیشه دوستشان خواهید داشت و مراقبشان هستید.
عنوان یک والد مبتلابه سرطان ممکن است در موارد ذیل با چالش مواجه شوید:
فرزندتان باعث میشود که آن‌ها بتوانند با آمادگی بیشتری با مسائل بیشتری با مسائل پیش رو مواجه شوند.
تغییر در رفتار فرزندان: درروند سرطان و درمان آن انتظار ایجاد تغییر در رفتار فرزندانتان را داشته باشید. فرزندان کوچک‌تر ممکن است خیلی بیشتر از قبل خود را به شما بچسبانند.
این رفتار در نوجوانان ممکن است به شکل عصبانیت و کناره‌گیری از فرد بیمار بروز کند. صبور باشید و تلاش کنید برنامه روزانه فرزندانتان را تا جای ممکن مثل همیشه جلو ببرید.
فرزندانتان را به سؤال پرسیدن تشویق کنید و اجازه دهید در رابطه با احساسات و ترس‌هایشان صحبت کنند. به آن‌ها این اطمینان دهید که همیشه دوستشان خواهید داشت و مراقبشان هستید.
نویسنده: صـــدف کــیهانی، کارشناس ارشد روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی
